ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ: ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑΠολλά ζευγάρια συχνά συμβουλεύονται γιατρό σχετικά με το δυναμικό γονιμότητάς τους. Κάποια από αυτά τα ζευγάρια αναζητούν αυτήν την πληροφορία πριν ακόμη επιχειρήσουν εγκυμοσύνη ή πριν περάσει ο χρόνος προσπαθειών ώστε να τεθεί ζήτημα υπογονιμότητας. Η πιθανότητα σύλληψης σε κάθε κύκλο για ένα ζευγάρι ανέρχεται στο 25% ενώ η πιθανότητα σύλληψης που θα οδηγήσει στη γέννηση υγιούς μωρού είναι λίγο μικρότερη, γύρω στο 22%. Τα νούμερα αυτά ακούγονται χαμηλά, ειδικά στις νοτιοευρωπαϊκές κουλτούρες, όπου ο γάμος «οφείλει» να οδηγήσει άμεσα σε εγκυμοσύνη. Η πιθανότητα αυτή λειτουργεί αθροιστικά. Έτσι, μετά από δώδεκα μήνες επαφών, περίπου το 85% των ζευγαριών θα επιτύχει εγκυμοσύνη, ενώ κατά την διάρκεια των επόμενων 36 μηνών, περίπου το 50% των εναπομεινάντων ζευγαριών θα επιτύχει εγκυμοσύνη με φυσικό τρόπο.
Οι δύο πιο σημαντικές πληροφορίες που θα δώσουμε στο ζευγάρι που ξεκινάει προσπάθειες εγκυμοσύνης είναι η γόνιμη περίοδος και η συχνότητα των επαφών. Μέσα σε κάθε κύκλο της γυναίκας, η υψηλότερη πιθανότητα σύλληψης φαίνεται ότι επιτυγχάνεται όταν η επαφή συμβαίνει μία με δύο μέρες πριν την ωορρηξία. Τα δεδομένα αυτά επηρεάζονται και από την ποιότητα του σπέρματος. Η ποιότητα αυτή φτάνει το μέγιστό της μετά από απουσία εκσπερμάτισης για δύο με τρεις μέρες. Με βάση αυτά τα δεδομένα, τακτικές επαφές δύο με τρεις φορές την εβδομάδα ξεκινώντας σύντομα μετά το τέλος της περιόδου (μέχρι και την ωορρηξία) εξασφαλίζουν ότι και η επαφή θα γίνει μέσα στη γόνιμη περίοδο και η ποιότητα του σπέρματος θα είναι η καλύτερη δυνατή.
Η ωορρηξία γίνεται 14 ημέρες πριν την ΕΠΟΜΕΝΗ περίοδο. Δηλαδή, σε μία γυναίκα με περίοδο κάθε 27 ημέρες, η ωορρηξία γίνεται 13 ημέρες μετά την πρώτη ημέρα περιόδου (27 – 14 = 13), ενώ αν η περίοδος έρχεται κάθε 30 ημέρες, η ωορρηξία συμβαίνει την 16η ημέρα από την αρχή της περιόδου (30 -14 = 16) κ.ο.κ. Για τις γυναίκες χωρίς τόσο σταθερό κύκλο, κυκλοφορούν στο εμπόριο ταινίες που «προβλέπουν» στα ούρα την ωορρηξία 24 με 36 ώρες πριν. Η διαδικασία είναι παρόμοια με το test κύησης ούρων. Εδώ, πρέπει να σημειώσουμε ότι αν μία γυναίκα έχει κύκλο μεγαλύτερο των 35 ή μικρότερο των 25 ημερών, είναι πιθανόν να μην έχει ωορρηξία, κάτι που απαιτεί διερεύνηση.
Από τους παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, το κάπνισμα επηρεάζει αρνητικά τις πιθανότητες σύλληψης, ενώ η αρνητική αυτή επίδραση αντιστρέφεται σε πολύ μεγάλο βαθμό ένα έτος μετά την διακοπή του καπνίσματος. Μελέτες έχουν δείξει επίσης ότι οι γυναίκες που κάνουν μέτρια έως βαριά χρήση αλκοόλ τείνουν να επιτυγχάνουν εγκυμοσύνη σε μεγαλύτερο διάστημα. Όσον αφορά στην κατανάλωση καφέ, φαίνεται ότι η γονιμότητα δεν επηρεάζεται από τη λήψη καφεΐνης λιγότερης από 250 mg την ημέρα. Έτσι, γυναίκες που προσπαθούν να επιτύχουν εγκυμοσύνη μπορούν να καταναλώνουν μία με δύο κούπες καφέ την ημέρα, χωρίς να επηρεάζεται η ικανότητά τους για σύλληψη. Δεν υπάρχουν ενδείξεις που να συστήνουν μείωση της κατανάλωσης καφέ στους άντρες.
Μετά από αποτυχία αυτών των οδηγιών και μετά την κατάλληλη διερεύνηση, το πρώτο βήμα είναι η σπερματέγχυση, η πιο απλή μέθόδος Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Είναι φθηνή, απλή, μη επεμβατική μέθοδος και όλα τα ζευγάρια που έχουν τις προϋποθέσεις οφείλουν να δοκιμάζουν πριν οδηγηθούν στην εξωσωματική γονιμοποίηση.
Ενδείξεις.
α) Ανεξήγητη υπογονιμότητα, όπου δηλαδή ο έλεγχος του ζευγαριού δεν κατάφερε να αναδείξει εμφανή αιτία υπογονιμότητας (10-15% των υπογόνιμων ζευγαριών).
β)Μέτρια επηρεασμένη ποιότητα του σπέρματος. Κατά την σπερματέγχυση επιτυγχάνεται μία συγκέντρωση σπερματοζωαρίων στις σάλπιγγες που είναι 10 έως 100 φορές μεγαλύτερη από την συγκέντρωση κατά την συνουσία.
γ)Ελαφρά ενδομητρίωση στη γυναίκα.
δ)Τραχηλικός παράγοντας.
Η σπερματέγχυση μπορεί να γίνει σε φυσικό κύκλο, δηλαδή χωρίς καμία διέγερση των ωοθηκών, είτε με διέγερση με χάπια από το στόμα (κιτρική κλομιφένη) ή ενέσεις γοναδοτροπινών.
Τα ποσοστά επιτυχίας εξατομικεύονται για κάθε ζευγάρι και έχουν να κάνουν κυρίως με την ποιότητα του σπέρματος, την ηλικία της γυναίκας και την ένδειξη αυτής καθεαυτής της σπερματέγχυσης. Κατά μέσο όρο μελέτες δίνουν ποσοστά επιτυχίας 15 με 17% ανά κύκλο ενώ αθροιστικά μετά από 3 με 4 κύκλους το 25% των ζευγαριών θα επιτύχουν κύηση και τοκετό και θα αποφύγουν με αυτόν τον τρόπο την εξωσωματική γονιμοποίηση. Η σπερματέγχυση πρέπει να περιορίζεται σε 3 με 6 κύκλους , το μέγιστο, καθώς έχει φανεί οι πιθανότητες επιτυχίας μειώνονται μετά από 3 με 4 προσπάθειες. Εάν δεν επιτευχθεί εγκυμοσύνη , το επόμενο βήμα είναι η μετάβαση είτε στην κλασσική εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF),είτε στην μικρογονιμοποίηση (ICSI), ανάλογα με την ποιότητα του σπέρματος.
Στην Δανία, η οποία είναι μια από τις ελάχιστες χώρες που διαθέτει στατιστικές σε εθνικό επίπεδο, διενεργήθηκαν το 2010 21.543 κύκλοι σπερματέγχυσης συγκριτικά με 15.830 κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Λάμπρος Ι. Δημολένης, MD, MSc
Μαιευτήρας-Γυναικολόγος
Κάτοχος Master “Έρευνα στην Γυναικεία Αναπαραγωγή”
Μέλος της “Σουηδικής Ένωσης Μαιευτήρων-Γυναικολόγων”
και της “Εταιρείας Γονιμότητας της Δανίας”
